TRADITIONELE GENEESKUNDE IN ECUADOR
In de grote steden in Ecuador zijn er van oudsher goed uitgeruste privé ziekenhuizen die niet voor ziekenhuizen in de westerse, geïndustrialiseerde wereld hoeven onder te doen en "state of the art" zorg leveren.
Op het gebied van de gezondheidszorg is echter in de afgelopen tien jaar veel vooruitgang geboekt. Gezondheidszorg werd als een grondwettelijk recht erkend en is in principe gratis voor diegenen die niet in het sociale verzekeringssysteem zijn opgenomen (zoals huisvrouwen en anderen die geen formele dienstbetrekking hebben). Voor deze bevolkingsgroep werden, naast de ziekenhuizen en poliklinieken van het Instituut voor de Sociale Zekerheid, in verschillende steden goed geoutilleerde staatsziekenhuizen opgericht en tevens kunnen deze mensen terecht in de ambulante gezondheidscentra die zelfs op het platteland betrekkelijk goed bereikbaar zijn.
Deze gesubsidieerde zorg is van een behoorlijke kwaliteit maar door de grote toevloed van patiënten zijn de wachtkamers elke dag wel overvol en zijn er wachtlijsten voor verwijzingen naar specialisten en voor ziekenhuisopnames. Ook medicatie die gratis wordt verstrekt is niet altijd voorradig waardoor patiënten deze soms toch nog uit eigen middelen dienen te betalen.
Ondanks de betere toegankelijkheid van de zorg en de vooruitgang op het gebied van de moderne geneeskunde oefenen traditionele vroedvrouwen, sjamanen en andere genezers wiens therapieën gepaard gaan met spirituele ceremonieën en zuiveringsrituelen echter nog steeds veel aantrekkingskracht uit op de bevolking van dit land.
Velen, vooral onder de plattelandsbevolking en met name in de indiaanse gemeenschappen, hebben nog altijd meer vertrouwen in de alternatieve, traditionele gezondheidszorg dan in de moderne geneeskunde. In deze gemeenschappen is de kennis van geneeskrachtige planten en bepaalde geneeskundige praktijken van generatie op generatie overgeleverd en zij vinden vaak geen antwoord op hun vragen , noch verklaring voor hun symptomen bij moderne, westers opgeleide artsen die vaak in hun opleiding nog hebben meegekregen dat "traditionele geneeskunde" maar flauwekul is en op bijgeloof en kwakzalverij berust.
Inderdaad vindt een groot aantal zorgverleners de traditionele, inheemse geneeskunde in deze tijd van technologische vooruitgang iets dat tot het verleden behoort en achterhaald is maar met name in de indiaanse cultuur heeft dit toch een andere betekenis is mij gebleken in gesprekken met gezondheidszorgbeoefenaars die meer bij deze bevolkingsgroep betrokken zijn.
In de indiaanse cultuur is er een ander tijdsbegrip. Verleden, heden en toekomst kennen zij niet maar daarentegen is "tijd" voor hun een cyclisch proces : wat eenmaal is geweest is, komt terug, mogelijk met een andere invulling of in een andere vorm maar de geschiedenis herhaalt zich. In die zin is "traditioneel" voor hun dan ook geen synoniem voor een anachronisme maar een blijvende bron van inspiratie.
De kern van de "traditionele gezondheidszorg" is voor hun de natuur en het natuurlijk evenwicht. Daaruit zijn tal van geneeskundige tradities ontstaan, afhankelijk van de regio en de verschillende (indiaanse) gemeenschappen. Belangrijke elementen zijn echter steeds Aarde, Water, Lucht en Vuur waarvoor de juiste combinaties moeten worden gezocht en eventueel hersteld.
Deze traditionele gezondheidszorg kent ook verschillende niveaus en specialisaties.
In de indiaanse kichwa cultuur is er allereerst de yachakuk, de genezer in opleiding die vooral een uitgebreide kennis heeft van de kruidengeneeskunde. Daarnaast is er de "huesero" die letsels en wonden behandelt. De "kuyphichak" die met behulp van een hamster (als een röntgenapparaat) diagnosticeert en tenslotte de "yuachak" die rituelen zal inleiden en in de gemeenschap een vooraanstaande plaats inneemt als "wijze".
Al deze behandelaren betrekken elementen van de natuur in hun behandeling. Zo gebruiken zij onder andere naast planten ook (vulkanische) gesteenten en is de behandeling van de patiënt gericht op het herstellen van de band met de Natuur.
Vaak gaat de behandeling ook gepaard met spirituele ceremonieën en rituele zuiveringen. In essentie komt hun visie erop neer dat zij ervan uit gaan dat de in de gehele natuur zowel het atoom van de materie, de lichaamscel als de watermolecule levende elementen zijn die een eigen intelligentie hebben.
De genezer (taita yachak of sjamaan) probeert de patiënt tot een andere verhouding met zijn ziekte en symptomen te brengen. Als deze dialoog wordt hersteld begint de genezing. Met andere woorden : via het ritueel praat de patiënt als het ware met de zieke cellen opdat deze zouden kunnen genezen. In tegenstelling tot de conventionele geneeskunde die zich baseert op evidenties en statistieken kenmerkt de traditionele geneeskunde zich door een logica van emotionaliteit en intuïtie.
Natuurlijk zijn deze traditionele natuurgeneeskundigen niet zo naïef dat zij denken ernstige ziekten en aandoeningen zoals bijvoorbeeld kanker, aids en longontsteking zomaar in een handomdraai zouden kunnen genezen waar de conventionele geneeskunde hier zelfs vaak nog geen afdoende resultaten in bereikt.
In hun visie zouden ziekten echter beter te voorkomen en te genezen zijn als onze levenswijze gezonder zou zijn op verschillende niveaus qua voeding, zuivering, combinaties van voedingsstoffen, levensgewoonten (o.a. stressbeheersing). Zij zien hun rol ook eerder als aanvullend op de conventionele geneeskunde.
De Wereldgezondheidsraad erkent sedert 1990 het gebruik van traditionele gezondheidspraktijken als "aanvullende" of "alternatieve therapieën" en Ecuador heeft deze ook als Artikel 358 in de nieuwe Grondwet opgenomen. Er is in de afgelopen jaren ook een toenemende belangstelling waar te nemen voor deze vaak duizenden jaren oude kennis en procedures onder leiding van sjamanen.
Overigens staan artsen soms ook wel heel positief tegenover de traditionele natuurgeneeskunde. Ik herinner mij een gesprek dat ik had met een oudere arts die jarenlang in het Amazonegebied heeft gewerkt en letterlijk sprak over "onovertroffen kennis van de traditionele natuurgenezers welke helaas door de moderne wetenschap niet kan worden ontcijferd".
Wat betreft geneeskrachtige planten en kruiden is van een aantal sowieso de effectiviteit aangetoond, zoals het koortswerende "sauco" of "kanayuyo" en extracten hiervan worden in moderne laboratoria als basis van medicatie gebruikt. En zelfs het in de wereld meest bekende geneesmiddel namelijk de "aspirine" is van plantaardige origine.
Zelf heb ik éénmaal een opmerkelijke ervaring gehad met een sjamaan die aangaf in staat te zijn om aura's waar te nemen en mij - ondanks mijn scepsis - een visuele "radiografie" voorstelde. Tot mijn verbijstering bleek de man in staat om, zonder ook maar iets van mijn medische voorgeschiedenis te kennen, exact vast te stellen voor welke kwalen ik in behandeling was (geweest) en hoe mijn toestand van dat moment was. Ik heb naderhand nog enkele ontmoetingen met hem gehad en raakte diep onder de indruk van de wijsheid en inzichten die deze ogenschijnlijke eenvoudige indiaanse man bezat.
Technologische ontwikkelingen voltrekken zich tegenwoordig (ook) in de geneeskunde in een duizelingwekkend tempo. De vorderingen van de moderne wetenschap zijn voor wat betreft de somatische geneeskunde onweerlegbaar. Deze eeuw staat in het teken van de gezondheid.
Toch staat de westerse gezondheidszorg onder druk. En niet alleen vanwege de kosten die onbeheersbaar lijken te worden en een steeds groter beslag leggen op de overheidsbudgetten én op de portemonnee van de burger.
Gesofisticeerde technologie staat op gespannen voet met het humane aspect in de relatie arts-patiënt en ook het quasi-exclusieve focus op de curatieve dimensie in plaats van preventie is niet bevorderlijk voor een betere kwaliteit van leven.
Ik kan nog verder gaan : ziekenhuizen zijn niet alleen een plek waar je beter kan worden maar je kan er ook ziek(er) worden. Ziekenhuisinfecties (onder andere door antibiotica-resistente bacteriën) kosten volgens recente schattingen wereldwijd het leven aan honderdduizenden.
Verder wordt volgens een rapport uit 2013 van het Amerikaanse ¨Journal of Patient Safety" één derde van de landelijke (Amerikaanse) sterfgevallen veroorzaakt door medische missers !
Wanneer het op goede gezondheidszorg aankomt, zou het wel eens zo kunnen zijn dat wij meer op onszelf aangewezen zijn dan wij denken.
In dit blog heb ik reeds vaker geschreven over manieren om onze gezondheid te verbeteren. Er zijn tientallen natuurlijke en budgetvriendelijke manieren om een betere gezondheidstoestand te creëren : betere organische voeding, zuivering, lichaamsbeweging, meditatie, zinvolle sociale contacten, doelgerichtheid, zingeving en zelfs ons denken en (niet denken terwijl wij) slapen.
Eeuwenoude sjamanistische wijsheid zou wel eens de stap kunnen zijn om de risico´s van inadequate conventionele gezondheidszorg verder te verkleinen.
Op het gebied van de gezondheidszorg is echter in de afgelopen tien jaar veel vooruitgang geboekt. Gezondheidszorg werd als een grondwettelijk recht erkend en is in principe gratis voor diegenen die niet in het sociale verzekeringssysteem zijn opgenomen (zoals huisvrouwen en anderen die geen formele dienstbetrekking hebben). Voor deze bevolkingsgroep werden, naast de ziekenhuizen en poliklinieken van het Instituut voor de Sociale Zekerheid, in verschillende steden goed geoutilleerde staatsziekenhuizen opgericht en tevens kunnen deze mensen terecht in de ambulante gezondheidscentra die zelfs op het platteland betrekkelijk goed bereikbaar zijn.
Deze gesubsidieerde zorg is van een behoorlijke kwaliteit maar door de grote toevloed van patiënten zijn de wachtkamers elke dag wel overvol en zijn er wachtlijsten voor verwijzingen naar specialisten en voor ziekenhuisopnames. Ook medicatie die gratis wordt verstrekt is niet altijd voorradig waardoor patiënten deze soms toch nog uit eigen middelen dienen te betalen.
Ondanks de betere toegankelijkheid van de zorg en de vooruitgang op het gebied van de moderne geneeskunde oefenen traditionele vroedvrouwen, sjamanen en andere genezers wiens therapieën gepaard gaan met spirituele ceremonieën en zuiveringsrituelen echter nog steeds veel aantrekkingskracht uit op de bevolking van dit land.
Velen, vooral onder de plattelandsbevolking en met name in de indiaanse gemeenschappen, hebben nog altijd meer vertrouwen in de alternatieve, traditionele gezondheidszorg dan in de moderne geneeskunde. In deze gemeenschappen is de kennis van geneeskrachtige planten en bepaalde geneeskundige praktijken van generatie op generatie overgeleverd en zij vinden vaak geen antwoord op hun vragen , noch verklaring voor hun symptomen bij moderne, westers opgeleide artsen die vaak in hun opleiding nog hebben meegekregen dat "traditionele geneeskunde" maar flauwekul is en op bijgeloof en kwakzalverij berust.
Inderdaad vindt een groot aantal zorgverleners de traditionele, inheemse geneeskunde in deze tijd van technologische vooruitgang iets dat tot het verleden behoort en achterhaald is maar met name in de indiaanse cultuur heeft dit toch een andere betekenis is mij gebleken in gesprekken met gezondheidszorgbeoefenaars die meer bij deze bevolkingsgroep betrokken zijn.
In de indiaanse cultuur is er een ander tijdsbegrip. Verleden, heden en toekomst kennen zij niet maar daarentegen is "tijd" voor hun een cyclisch proces : wat eenmaal is geweest is, komt terug, mogelijk met een andere invulling of in een andere vorm maar de geschiedenis herhaalt zich. In die zin is "traditioneel" voor hun dan ook geen synoniem voor een anachronisme maar een blijvende bron van inspiratie.
De kern van de "traditionele gezondheidszorg" is voor hun de natuur en het natuurlijk evenwicht. Daaruit zijn tal van geneeskundige tradities ontstaan, afhankelijk van de regio en de verschillende (indiaanse) gemeenschappen. Belangrijke elementen zijn echter steeds Aarde, Water, Lucht en Vuur waarvoor de juiste combinaties moeten worden gezocht en eventueel hersteld.
Deze traditionele gezondheidszorg kent ook verschillende niveaus en specialisaties.
In de indiaanse kichwa cultuur is er allereerst de yachakuk, de genezer in opleiding die vooral een uitgebreide kennis heeft van de kruidengeneeskunde. Daarnaast is er de "huesero" die letsels en wonden behandelt. De "kuyphichak" die met behulp van een hamster (als een röntgenapparaat) diagnosticeert en tenslotte de "yuachak" die rituelen zal inleiden en in de gemeenschap een vooraanstaande plaats inneemt als "wijze".
Al deze behandelaren betrekken elementen van de natuur in hun behandeling. Zo gebruiken zij onder andere naast planten ook (vulkanische) gesteenten en is de behandeling van de patiënt gericht op het herstellen van de band met de Natuur.
Vaak gaat de behandeling ook gepaard met spirituele ceremonieën en rituele zuiveringen. In essentie komt hun visie erop neer dat zij ervan uit gaan dat de in de gehele natuur zowel het atoom van de materie, de lichaamscel als de watermolecule levende elementen zijn die een eigen intelligentie hebben.
De genezer (taita yachak of sjamaan) probeert de patiënt tot een andere verhouding met zijn ziekte en symptomen te brengen. Als deze dialoog wordt hersteld begint de genezing. Met andere woorden : via het ritueel praat de patiënt als het ware met de zieke cellen opdat deze zouden kunnen genezen. In tegenstelling tot de conventionele geneeskunde die zich baseert op evidenties en statistieken kenmerkt de traditionele geneeskunde zich door een logica van emotionaliteit en intuïtie.
Natuurlijk zijn deze traditionele natuurgeneeskundigen niet zo naïef dat zij denken ernstige ziekten en aandoeningen zoals bijvoorbeeld kanker, aids en longontsteking zomaar in een handomdraai zouden kunnen genezen waar de conventionele geneeskunde hier zelfs vaak nog geen afdoende resultaten in bereikt.
In hun visie zouden ziekten echter beter te voorkomen en te genezen zijn als onze levenswijze gezonder zou zijn op verschillende niveaus qua voeding, zuivering, combinaties van voedingsstoffen, levensgewoonten (o.a. stressbeheersing). Zij zien hun rol ook eerder als aanvullend op de conventionele geneeskunde.
De Wereldgezondheidsraad erkent sedert 1990 het gebruik van traditionele gezondheidspraktijken als "aanvullende" of "alternatieve therapieën" en Ecuador heeft deze ook als Artikel 358 in de nieuwe Grondwet opgenomen. Er is in de afgelopen jaren ook een toenemende belangstelling waar te nemen voor deze vaak duizenden jaren oude kennis en procedures onder leiding van sjamanen.
Overigens staan artsen soms ook wel heel positief tegenover de traditionele natuurgeneeskunde. Ik herinner mij een gesprek dat ik had met een oudere arts die jarenlang in het Amazonegebied heeft gewerkt en letterlijk sprak over "onovertroffen kennis van de traditionele natuurgenezers welke helaas door de moderne wetenschap niet kan worden ontcijferd".
Wat betreft geneeskrachtige planten en kruiden is van een aantal sowieso de effectiviteit aangetoond, zoals het koortswerende "sauco" of "kanayuyo" en extracten hiervan worden in moderne laboratoria als basis van medicatie gebruikt. En zelfs het in de wereld meest bekende geneesmiddel namelijk de "aspirine" is van plantaardige origine.
Zelf heb ik éénmaal een opmerkelijke ervaring gehad met een sjamaan die aangaf in staat te zijn om aura's waar te nemen en mij - ondanks mijn scepsis - een visuele "radiografie" voorstelde. Tot mijn verbijstering bleek de man in staat om, zonder ook maar iets van mijn medische voorgeschiedenis te kennen, exact vast te stellen voor welke kwalen ik in behandeling was (geweest) en hoe mijn toestand van dat moment was. Ik heb naderhand nog enkele ontmoetingen met hem gehad en raakte diep onder de indruk van de wijsheid en inzichten die deze ogenschijnlijke eenvoudige indiaanse man bezat.
Technologische ontwikkelingen voltrekken zich tegenwoordig (ook) in de geneeskunde in een duizelingwekkend tempo. De vorderingen van de moderne wetenschap zijn voor wat betreft de somatische geneeskunde onweerlegbaar. Deze eeuw staat in het teken van de gezondheid.
Toch staat de westerse gezondheidszorg onder druk. En niet alleen vanwege de kosten die onbeheersbaar lijken te worden en een steeds groter beslag leggen op de overheidsbudgetten én op de portemonnee van de burger.
Gesofisticeerde technologie staat op gespannen voet met het humane aspect in de relatie arts-patiënt en ook het quasi-exclusieve focus op de curatieve dimensie in plaats van preventie is niet bevorderlijk voor een betere kwaliteit van leven.
Ik kan nog verder gaan : ziekenhuizen zijn niet alleen een plek waar je beter kan worden maar je kan er ook ziek(er) worden. Ziekenhuisinfecties (onder andere door antibiotica-resistente bacteriën) kosten volgens recente schattingen wereldwijd het leven aan honderdduizenden.
Verder wordt volgens een rapport uit 2013 van het Amerikaanse ¨Journal of Patient Safety" één derde van de landelijke (Amerikaanse) sterfgevallen veroorzaakt door medische missers !
Wanneer het op goede gezondheidszorg aankomt, zou het wel eens zo kunnen zijn dat wij meer op onszelf aangewezen zijn dan wij denken.
In dit blog heb ik reeds vaker geschreven over manieren om onze gezondheid te verbeteren. Er zijn tientallen natuurlijke en budgetvriendelijke manieren om een betere gezondheidstoestand te creëren : betere organische voeding, zuivering, lichaamsbeweging, meditatie, zinvolle sociale contacten, doelgerichtheid, zingeving en zelfs ons denken en (niet denken terwijl wij) slapen.
Eeuwenoude sjamanistische wijsheid zou wel eens de stap kunnen zijn om de risico´s van inadequate conventionele gezondheidszorg verder te verkleinen.